Wyobraź sobie cienkie plasterki ziemniaków, otulone bogatym, kremowym sosem, zapieczone pod złocistą skórką… Brzmi jak marzenie? To właśnie gratin ziemniaczany z beszamelem – danie, które jest kwintesencją komfortowego jedzenia. Choć klasyczny francuski Gratin Dauphinois często opiera się na śmietance, wersja z aksamitnym sosem beszamelowym jest równie pyszna, a dla wielu jeszcze bardziej satysfakcjonująca.
Ten artykuł to kompletny przewodnik, który pokaże Ci, jak zrobić idealny gratin ziemniaczany z beszamelem. Krok po kroku przeprowadzimy Cię przez proces tworzenia tej pysznej zapiekanki, która doskonale sprawdzi się jako dodatek do obiadu lub samodzielne danie główne.
Dlaczego gratin z sosem beszamelowym?
Sos beszamelowy, przygotowany na bazie masła, mąki i mleka, nadaje zapiekance wyjątkowej kremowości i delikatnej struktury. W odróżnieniu od wersji ze śmietanką, beszamel tworzy bardziej spójny sos, który doskonale łączy się z ziemniakami, a dodatek gałki muszkatołowej w sosie idealnie komponuje się ze smakiem ziemniaków.
- Sprawdź: jak zrobić idealny sos beszamelowy w Naszym artykule!
Składniki na idealny gratin ziemniaczany z beszamelem
Aby przygotować porcję dla około 4-6 osób, będziesz potrzebować:
- Ziemniaki: Około 1-1.2 kg, najlepiej typu B lub C (mączyste lub ogólnoużytkowe), np. Irga, Irys, Gala, Bryza. Ważne, aby dobrze się piekły i były kremowe.
- Na sos beszamelowy:
- Masło: 50g (ok. 3-4 łyżki)
- Mąka pszenna: 50g (ok. 3-4 czubate łyżki)
- Mleko: 600-700 ml (lekko więcej niż do standardowego beszamelu, aby sos był nieco rzadszy i lepiej wniknął między ziemniaki)
- Sól, świeżo mielony pieprz (najlepiej biały)
- Świeżo starta gałka muszkatołowa: Duża szczypta
- Dodatkowo:
- Czosnek: 1-2 ząbki
- Masło: Do wysmarowania naczynia
- Sól i pieprz: Do przyprawienia warstw ziemniaków
- Opcjonalnie: Ser żółty do posypania (np. Gruyère, Emmentaler, Cheddar, lub dobry polski ser twardy) – około 100g
Niezbędny sprzęt
- Naczynie żaroodporne (ok. 20×30 cm lub podobnej wielkości)
- Mandolina lub ostry nóż (do krojenia ziemniaków w cienkie plasterki)
- Rondel (do przygotowania sosu beszamelowego)
- Trzepaczka rózgowa
Jak zrobić gratin ziemniaczany z beszamelem krok po kroku
Przygotowanie tej zapiekanki jest prostsze, niż myślisz!
Krok 1: Przygotuj ziemniaki
Ziemniaki obierz i pokrój w bardzo cienkie, równe plasterki (ok. 2-3 mm grubości). Użycie mandoliny znacznie ułatwi zadanie i zapewni równomierne pieczenie. Ważne: Nie płucz pokrojonych ziemniaków! Skrobia na ich powierzchni pomoże zagęścić sos.
Krok 2: Przygotuj naczynie żaroodporne
Przekrojonym ząbkiem czosnku natrzyj dokładnie dno i boki naczynia żaroodpornego. Następnie wysmaruj je masłem.
Krok 3: Zrób sos beszamelowy
W rondlu rozpuść masło, dodaj mąkę i zrób jasną zasmażkę, smażąc ok. 1-2 minuty, ciągle mieszając. Zmniejsz ogień i stopniowo, partiami, wlewaj mleko, cały czas energicznie mieszając trzepaczką, aby nie powstały grudki. Gotuj sos na małym ogniu przez kilka minut, aż lekko zgęstnieje (powinien być nieco rzadszy niż typowy beszamel, o konsystencji gęstej śmietany). Dopraw solidnie solą, pieprzem i gałką muszkatołową.
Krok 4: Ułóż gratin
Na dnie przygotowanego naczynia ułóż pierwszą warstwę plasterków ziemniaków, lekko na siebie nachodzących. Delikatnie oprósz solą i pieprzem. Powtarzaj warstwy ziemniaków, lekko je przyprawiając, aż do wyczerpania składników.
Krok 5: Zalej sosem
Przygotowanym sosem beszamelowym zalej równomiernie ułożone ziemniaki. Delikatnie porusz naczyniem lub wsuń nóż w kilku miejscach, aby sos dotarł do samego dna i pomiędzy wszystkie warstwy.
Krok 6: Opcjonalnie – posyp serem
Jeśli używasz sera, posyp nim równomiernie wierzch zapiekanki.
Krok 7: Pieczenie
Wstaw naczynie do piekarnika nagrzanego do 180∘C (termoobieg) lub 190∘C (góra-dół). Piecz przez około 50-60 minut, lub dłużej, aż ziemniaki będą całkowicie miękkie (sprawdź wbijając widelec lub nóż), a wierzch zapiekanki pięknie się zezłoci. Jeśli wierzch rumieni się za szybko, przykryj go luźno folią aluminiową.
Krok 8: Odpoczynek (ważne!)
Po wyjęciu z piekarnika, pozwól gratin odpocząć przez co najmniej 10-15 minut przed pokrojeniem i podaniem. Dzięki temu sos lekko zgęstnieje, a zapiekanka będzie się lepiej kroić.
Wskazówki dla perfekcyjnego gratin
- Grubość plasterków: Klucz do sukcesu! Zbyt grube plasterki będą się długo piekły i mogą pozostać twarde. Równe, cienkie plasterki gwarantują kremową konsystencję.
- Konsystencja beszamelu: Nie rób zbyt gęstego sosu – powinien być na tyle płynny, by swobodnie wniknąć między warstwy ziemniaków.
- Smak czosnku: Natarcie naczynia czosnkiem nadaje subtelny aromat. Jeśli lubisz intensywniejszy smak, możesz dodać 1-2 drobno posiekane ząbki czosnku do sosu beszamelowego.
- Złocista skórka: Ser na wierzchu gwarantuje chrupiącą skórkę. Jeśli nie używasz sera, a chcesz uzyskać ładny kolor, możesz pod koniec pieczenia na chwilę włączyć funkcję grilla w piekarniku (uważnie obserwując!).
Z czym podawać gratin ziemniaczany?
Gratin ziemniaczany z beszamelem to fantastyczny dodatek do pieczonych mięs (kurczaka, indyka, wołowiny, wieprzowiny), ryb, czy nawet klopsików. Świetnie sprawdzi się też jako samodzielne danie wegetariańskie, podany z dużą porcją świeżej sałaty z winegretem.
Wariacje smakowe
- Dodaj cienkie plasterki cebuli pomiędzy warstwy ziemniaków.
- Posyp warstwy ziemniaków świeżymi ziołami, np. tymiankiem.
- Użyj mieszanki różnych serów dla bogatszego smaku.
Podsumowując…
Gratin ziemniaczany z beszamelem to danie, które rozgrzewa, syci i zachwyca smakiem. Mimo że wymaga trochę czasu na przygotowanie i pieczenie, efekt końcowy – kremowe, delikatne ziemniaki w aksamitnym sosie – jest wart każdej minuty. Spróbuj tego przepisu, a ta zapiekanka na stałe zagości w Twoim menu, szczególnie w chłodniejsze dni. Smacznego!
